Trong bóng đá, luật việt vị được coi là một trong những quy định quan trọng nhất nhằm duy trì sự công bằng và tính hấp dẫn của trận đấu. Luật việt vị được Liên đoàn Bóng đá Anh (FA) chính thức đưa vào luật từ năm 1863, qua nhiều lần điều chỉnh và hoàn thiện, luật việt vị ngày càng trở nên chặt chẽ hơn, đặc biệt là với sự hỗ trợ của công nghệ VAR trong những năm gần đây.
Theo thống kê từ Liên đoàn bóng đá thế giới (FIFA), trung bình mỗi trận đấu chuyên nghiệp có từ 5-7 lần vi phạm luật việt vị được trọng tài phát hiện. Con số này cho thấy tầm quan trọng của việc hiểu rõ và nắm vững luật việt vị đối với cả cầu thủ lẫn người hâm mộ. Hãy cùng Xoilac TV tìm hiểu về luật việt vị qua bài viết sau nhé!
Mục Lục
Khái niệm và lịch sử phát triển của luật việt vị
Định nghĩa chính xác về luật việt vị
Theo điều luật số 11 trong bộ luật bóng đá do FIFA ban hành, một cầu thủ được coi là ở vị trí việt vị khi đồng thời thỏa mãn ba điều kiện sau:
Thứ nhất, cầu thủ đó đứng ở phần sân của đối phương. Ranh giới xác định là đường biên ngang cuối sân của đội bạn. Điều này có nghĩa nếu một cầu thủ đứng ở phần sân nhà hoặc ngang với đường giữa sân thì không thể bị xem là việt vị.
Thứ hai, cầu thủ đó đứng gần đường biên ngang của đối phương hơn bóng. Tuy nhiên, có một ngoại lệ quan trọng: nếu cầu thủ nhận bóng từ tình huống ném biên, phạt góc hoặc phát bóng thì không bị tính là việt vị dù đứng ở vị trí nào.
Thứ ba, cầu thủ đó đứng gần đường biên ngang của đối phương hơn cầu thủ đối phương thứ hai tính từ đường biên ngang lên (thông thường là hậu vệ cuối cùng, không tính thủ môn). Đây là điểm thường gây nhầm lẫn nhất trong cách xác định việt vị.
Lịch sử hình thành và phát triển của luật việt vị
Luật việt vị có lịch sử phát triển lâu dài và nhiều thay đổi:
Năm 1863: Luật việt vị lần đầu tiên được đưa vào luật bóng đá với quy định nghiêm ngặt – cầu thủ bị coi là việt vị nếu đứng trước bóng khi đồng đội chuyền.
Năm 1925: FIFA sửa đổi giảm số cầu thủ đối phương cần có phía sau từ 3 xuống 2, làm thay đổi lớn lối chơi tấn công.
Năm 1990: Luật được điều chỉnh giúp lợi thế nghiêng về phía tấn công nhiều hơn.
Năm 2005: FIFA bổ sung quy định về “tích cực tham gia tình huống bóng”, giúp xác định việt vị chính xác hơn.
Năm 2013: Công nghệ Goal-line được áp dụng, tiền đề cho VAR sau này.
Năm 2018: VAR chính thức được sử dụng tại World Cup, thay đổi hoàn toàn cách xác định việt vị.
Các tình huống việt vị điển hình
Để hiểu rõ hơn về luật việt vị thì bạn cần nắm được các tình huống việt vị phổ biến sau:
Tình huống việt vị cơ bản
Tình huống phổ biến nhất xảy ra khi tiền đạo đứng sát khung thành đối phương hơn hậu vệ cuối cùng (không tính thủ môn) vào thời điểm đồng đội chuyền bóng. Ví dụ điển hình là trường hợp tiền đạo nhận đường chọc khe khi đã vượt qua hàng hậu vệ.
Luật việt vị trong các tình huống đặc biệt
Trong tình huống phạt góc: Cầu thủ không bị việt vị khi nhận bóng trực tiếp từ quả đá phạt góc, nhưng sẽ bị nếu nhận bóng từ tình huống pha bóng sau đó.
Tình huống ném biên: Luật quy định rõ không có việt vị khi nhận bóng trực tiếp từ ném biên.
Tình huống bóng chết: Khi trọng tài thổi còi dừng trận đấu, mọi vị trí việt vị đều không được tính.
Những tình huống gây tranh cãi
Việt vị “từng milimet”: Với công nghệ VAR, nhiều bàn thắng bị hủy vì việt vị rất sát, đôi khi chỉ vài centimet.
Việt vị “ảnh hưởng”: Khi cầu thủ không chạm bóng nhưng được cho là cản trở tầm nhìn hoặc đường chạy của thủ môn/hậu vệ.
Việt vị “tích cực/tiêu cực”: Sự khác biệt giữa việc chủ động tham gia tình huống bóng và chỉ đứng ở vị trí không ảnh hưởng.
Công nghệ VAR và sự thay đổi trong luật việt vị
Từ khi có công nghệ VAR thì bóng đá đã thay đổi rất nhiều. Cùng điểm qua một số điều thú vị về công nghệ VAR này nhé.
Nguyên lý hoạt động của VAR
Hệ thống VAR sử dụng 12 camera tốc độ cao (50-60 khung hình/giây) để theo dõi chuyển động của các cầu thủ. Công nghệ tự động vẽ các đường gióng để xác định vị trí chính xác của cầu thủ so với bóng và hậu vệ cuối cùng.
Quy trình kiểm tra việt vị bằng VAR
Khi có nghi ngờ, trọng tài video sẽ:
- Tạm dừng trận đấu
- Phân tích hình ảnh từ nhiều góc độ
- Sử dụng phần mềm vẽ đường việt vị 3D
- Đưa ra quyết định cuối cùng trong vòng 30-60 giây
Những thay đổi quan trọng trong luật việt vị
Độ chính xác tăng từ 92% (khi chỉ dùng trọng tài biên) lên 99.9% với VAR.
Thời gian kiểm tra trung bình giảm từ 3-4 phút (năm 2018) xuống còn 1-2 phút (năm 2023).
Tỷ lệ bàn thắng bị hủy vì việt vị tăng 35% so với thời kỳ tiền VAR.
Chiến thuật liên quan đến việt vị
Trong bóng đá, chiến thuật được ra đời và thay đổi rất nhiều qua từng giai đoạn, các huấn luyện viên và các nhà chiến thuật đã lợi dụng việt vị để phát triển lên chiến thuật dành riêng cho nó. Dưới đây là các chiến thuật việt vị phổ biến:
Bẫy việt vị – Vũ khí phòng ngự
Bẫy việt vị là chiến thuật phòng ngự chủ động, trong đó hàng hậu vệ đồng loạt dâng cao để đẩy đối phương vào thế việt vị. Đội bóng áp dụng thành công nhất là Liverpool dưới thời HLV Klopp.
Cách phá bẫy việt vị
Các tiền đạo hàng đầu thường sử dụng:
- Kỹ thuật “đứng chờ” trên hàng hậu vệ
- Di chuyển chéo góc để tạo khoảng trống
- Phối hợp nhịp nhàng với đồng đội
Thống kê thú vị
Theo nghiên cứu của Opta:
- 78% các pha bẫy việt vị thành công khi hậu vệ di chuyển đồng bộ
- Tiền đạo có tốc độ cao giảm 40% nguy cơ mắc lỗi việt vị
- Đội bóng sử dụng bẫy việt vị hiệu quả giảm 25% số bàn thua
Những sai lầm thường gặp khi áp dụng luật việt vị
Tuy luật việt vị đã ra đời rất lâu nhưng có một số người vẫn chưa hiểu rõ về luật này, dưới đây là một số hiểu lầm phổ biến:
Hiểu nhầm phổ biến
Nhiều người cho rằng:
- Chỉ cần không chạm bóng là không việt vị (sai)
- Luôn việt vị khi đứng sau hậu vệ cuối cùng (sai, phải xét thêm yếu tố bóng)
- Thủ môn luôn được tính là 1 trong 2 cầu thủ (sai, chỉ khi thủ môn không phải là người cuối cùng)
Lỗi của trọng tài
Dù có VAR, vẫn tồn tại khoảng 0.1% quyết định sai do:
- Góc máy quay không đủ tốt
- Thời điểm xác định chuyền bóng không chính xác
- Sự cố kỹ thuật trong quá trình phân tích
Kết luận
Luật việt vị đã và đang tiếp tục phát triển để phù hợp với bóng đá hiện đại. Với sự hỗ trợ ngày càng lớn của công nghệ, việc xác định việt vị trở nên chính xác hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, FIFA vẫn đang nghiên cứu các phương án cải tiến để luật trở nên dễ hiểu và công bằng hơn, đồng thời vẫn giữ được tinh thần ban đầu của bộ môn thể thao vua này.